Cinsellik, çocuklara açıklama yapmakta zorlandığımız önemli konulardan biridir. Çocukların bizi şaşırtan sorularına nasıl cevap vereceğimize çoğu zaman emin olamayız. Bu yazıda 2-6 yaş arası çocukların cinsel konular hakkında sık sorduğu sorular ile verilebilecek olası cevap ve yaklaşımları okuyacaksınız. Bu dönemdeki çocuklara verilmesi gereken cinsel eğitim: çocuğun kendi fizyolojisini tanıması, beden sınırlarının farkına varması, karşı cinsle olan farklılıkları öğrenmesi ve iyi-kötü dokunuşu ayırt etmesini sağlamayı kapsamalıdır.
Çocuğuma cinsellik hakkında ne zaman bilgi vermeliyim?
Çocuklara cinsellik hakkında bilgi vermenin en doğru zamanı, aslında çocuğun bu konu hakkında soru sormaya başladığı dönemdir. Ama çocuk 4-5 yaşına kadar gelip hala hiçbir cinsel içerikli soru sormadıysa, çocuğunuzun kafasında muhtemel sorular olabileceğini tahmin ederek cinsellik hakkında kısa ve öz bir bilgi verebilirsiniz. Bu bilginin ardından yine çocuğun sorduğu kadar cevaplamaya devam etmek en doğrusudur.
Cinsel organını gösterip “Bu ne?” diye soruyor. Çocuğuma ne demeliyim?
2-3 yaş civarında tuvalet eğitimiyle de birlikte cinsiyet farkındalığı ve algısı oluşur. Bu dönemde iyice sorgulamaya başlar çocuk bedenini. Cinsel organının anatomik olarak doğru adını söylemekte bir sakınca yoktur. Yani “pipi” yerine “penis”, “kuku” yerine “vajina” demek daha uygun olacaktır.
Çocuğuma cinsiyet farklılığını ne zaman, nasıl anlatabilirim?
Çocuklar cinsiyetler arasındaki farklılığı 2-3 yaş arasında anlamaya başlarlar. Bununla ilgili sorular sorabilirler. Bu nedenle çocuklara kız ve erkekler arasındaki farklılıkları anlatmak için en uygun yaş aralığı 2-3 yaş arasıdır. Önce onun neleri fark ettiğini sorun. Sonra siz ona uygun bir görselden göstererek kızların cinsel organının vajina olduğunu, erkeklerinkinin de penis olduğunu ve dışarıya doğru olduğunu söyleyebilirsiniz.
Çocuğum cinselliği ne zaman keşfetmeye başlar?
Çocuklar aslında doğdukları ilk andan itibaren dokunulmayla birlikte vücutta haz yaşamanın ne demek olduğunu algılarlar. Bu ilk dokunmalar, okşamalar, gıdıklamalar aslında cinsellik eğitiminin bir parçasıdır. Bu dokunmalar aracılığıyla çocuklar sevgiyi öğrenirler.
Çocuğumu bir arkadaşıyla cinsel içerikli bir oyun oynarken gördüm. Ne yapmalıyım?
Böyle bir durumda çok fazla ve ani tepkiler vermeden çocuğunuzla özel olarak konuşabilirsiniz. Cinsel organların ve onlara dokunmanın çok özel olduğunu, cinsel organlarla oyun oynamanın uygun olmadığını, herkesin vücudundaki özel bölgelere dokunamayacağını vurgulamak gerekir bu konuşmada. Vücudun özel bölgeleri olarak nerelerin kastedildiği de uygun bir görselle gösterilerek çocuğa açıklanmalı (vajina, penis, popo, göğüsler). Bunların dışında çocuğun kendisinin dokunulmaktan rahatsız olduğu heryere karşı sınır getirmesi konuşulabilir. Böyle bir oyunu öğrenme amaçlı oynadıklarını farzederek “ Eğer merak ettiğin şeyler varsa bana sorabilirsin, ben sana açıklamaya çalışırım.” diyebilirsiniz. Böyle bir durumda onlara kızmak, ani tepkiler vermek utanmalarına ve cinsellik hakkında olumsuz algılara sahip olmalarına neden olabilir.
Çocuğum beni çıplak görmek istiyor. Ne yapmalıyım?
Cinselliği keşfettiği ve öğrendiği sıralarda görsel olarak algılama ihtiyacı duyar çocuklar. Bazen siz banyo yaparken ya da giyinirken bakmaya çalıştıklarını görebilirsiniz. Böyle bir durumda çocuğunuz 3 yaşın üzerindeyse, bizi canlı olarak keşfetmeye çalışmalarına teşvik etmemeliyiz. Merak, bakmak ve dokunmak yerine sözcüklerle de ifade edilebilir. Anatomi hakkında bilgiye ihtiyacı olan çocuğa “Benim nasıl göründüğümü merak ettiğini biliyorum ama ben duş alırken yalnız olmayı istiyorum. Merak ettiğin sorular için bazı resimlere bakabiliriz ve konuşabiliriz.” diyebilirsiniz. Böylece çocuğunuza da kendi vücudunu nasıl koruması gerektiğini küçük bir sınır çizerek öğretmiş olursunuz.
Çocuğum eşim ve ben cinsel ilişkiye girerken tanık oldu. Ne yapmalıyım?
Böyle bir durumda yine panik yapılmamalı. Anne ya da baba olarak konuşma yapmaya kim hazırsa çocukla bir konuşma yapmalı. Çocuğun daha önce görmediği bu durum biraz şaşırtmış ve onun kafasında sorular oluşturmuş olabilir. O yüzden öncelik, onun kafasındaki soruları ve duyguları öğrenmektir. Örneğin, çocuğunuz gördüğü sahnede canınızın yanıyor olabileceğini düşünebilir. Bu gibi sorulara kısa ve net cevap verin. Bunu anne ve babaların yaptığını, bunun iki yetişkin arasında sevgilerini ifade etmek üzere yaptıklarını, kimsenin zarar görmediğini kısaca açıklayabilirsiniz. Bu aşamadan sonra özellikle 3 yaş üzeri çocukların böyle bir duruma bir daha şahit olmamaları için gerekli önlemleri alabilirsiniz. Böylece, çocuğunuza yine mahremiyetin ne demek olduğunu öğretmiş olursunuz. Önemli olan, sakin olmak ve bunun doğal bir şey olduğunu vurgulamaktır. Vücut diliniz çok gergin ve suçlu bir ifade takınırsa, çocuk kötü bir şey oldu düşüncesiyle daha çok endişelenecektir.
Çocuğum “Ben nasıl oldum?” diye soruyor. Bir bebeğin dünyaya gelişini nasıl anlatmalıyım?
Böyle bir durumda, anneler ve babaların rahat ve yalnız oldukları bir ortamda birbirlerini sevdiklerini ve sevecekleri bir bebek yapmak istediklerini açıklayabilirsiniz. Bu sevme şeklinin özel bir olay olduğunu hatırlatmak gerekebilir. İlerleyen sorulara karşın, “Babanın sperm hücresi var ve o da annenin vajinasına tohum ekiyor. Annenin vücudunda rahim diye bir yer var ve bebek annenin vücudunda özel bir alanda büyümeye başlıyor. Yeteri kadar büyüyünce artık dışarı çıkma vakti geliyor ve annenin vajinasından bebeği doktorlar çıkartıyorlar.” diye açıklama yapılabilir. Böyle bir açıklama 3-3,5 yaştan itibaren yapılabilir. Dobra ve net cevap vermenin bir sakıncası yoktur. İşin püf noktası, çocuğun sorduğu kadar ve kafasını çok karıştırıp onu korkutmayacak kadar açıklamaktır.
Çocuğum mastürbasyon yapıyor. Bu normal mi? Ne yapmalıyım?
Çocuklar çok küçük yaşlardan itibaren cinsel organlarından zevk almayı keşfederler. Çocukluk mastübasyonu çocukların rahatlamasını sağlar. “Çocuklar yalnızken kendini sevmeyi, sıkılmışken kendi kendinin patronu olmayı ve reddedildiğinde kendilerini teselli etmeyi keşfederler.”[1] Mastürbasyon çocuğun cinsel tecrübesinin doğal bir parçasıdır. Önemli olan nokta, çocuğa yaptığı bu zevk verici aktivitenin özel olduğunu hatırlatmak ve yapmak istediğinde ancak yalnız olduğu bir ortamı tercih edebileceğini söylemektir. Çocukluk mastürbasyonu yetişkinlikte yapılandan farklıdır. Çocukluk mastürbasyonuna daha çok duygusal olarak yaşadıkları boşluğa, fiziksel olarak elde ettikleri doyum olarak bakabiliriz. Yeni bir kardeş, aşırı kaygılı bir ortam, yalnız hissetme, yeteri kadar ilgi görmeme gibi duygusal boşluğa neden olan durumlar çocukların mastürbasyon yapmasına neden olabilir. Önemli olan çocuğun mastürbasyon yaptığını gördüğünüzde aşırı tepki vermemek ve onu utandırmamaktır. Mastürbasyonun uzun süreli yoğun olduğu durumlarda bir uzmana başvurmak gerekebilir.
Çocuğuma iyi ve kötü dokunuşu nasıl öğretebilirim?
Çocuğunuza sarılmanın iyi dokunuş olduğunu söyleyebilirsiniz. Anne-baba dışında, ya da anne baba kontrolünde bir doktor muayenesi dışında çocuklarınıza onların cinsel bölgelerine kimsenin dokunmasına izin vermemesi gerektiğini söyleyin. Eğer bedenine dokunulduğunda rahatsızlık hissettiği bir an olursa, karşısındakine “dur” demesi gerektiğini, çevresindekilerden yardım isteyebileceğini öğretin. Böyle bir durum yaşarsa size gelip rahatça anlatabileceğini ona hatırlatın. Yetişkin olarak bizlerin de artık onların bedenlerine saygı duymamız, onların bedensel sınırlarını keşfetmelerine yardımcı olacaktır. Bu sayede iyi-kötü dokunuşu ayırt etmeye başlayacaklardır.
Çocuğunuza cinsel eğitim verirken Net Yayıncılık’tan Yaşam Yanardağ Çelik’in yazdığı “Çocuklar İçin Cinsel Eğitim Öyküleri” adlı kitaptan faydalanabilirsiniz. Kitap, çocuklar için tasarlanmış, resimlerle cinselliği ve bebeklerin nasıl oluştuğunu anlatıyor. Bunun yanı sıra yine çocuklar için uygun olan bir resimli anatomi kitabı edinerek, çocuğunuzun sorularına cevap verirken faydalanabilirsiniz.
Sağlıklı Beslenme ve Fiziksel Aktivitenin Psikolojik Faydaları
Çocukluk döneminde kazanılan sağlıklı beslenme düzeni ve yapılan fiziksel aktiviteler çocukların hem sağlıklı bir fiziksel ve zihinsel gelişim sürdürmelerini sağlar, hem de kronik hastalıklara yakalanma riski azalır. Aşağıda sağlıklı beslenmenin ve fiziksel aktivitelere katılmanın önemi, dikkat edilmesi gereken noktalar ve faydaları hakkında anektodlar yer almaktadır.